Mae Blynyddoedd Cynnar Cymru yn croesawu'r newyddion cadarnhaol a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru ar 10fed Medi, gan ddweud y bydd gweithwyr y sector cyhoeddus, gan gynnwys athrawon, yn derbyn codiad cyflog o 5.5%.[1] Mae'r codiad cyflog yn adlewyrchu'r gwir werth y mae gweithwyr y sector cyhoeddus yn ei chwarae yn ein cymdeithas ac awydd i gefnogi'r proffesiynau sy'n gweithio gyda phlant yng Nghymru. Mae staff sy'n gweithio ym maes gofal plant yn gwneud cyfraniad sylweddol at ddatblygiad plant, addysg gynnar, ac yn cefnogi teuluoedd plant 0-5 oed yng Nghymru, fodd bynnag, bydd bron pob lleoliad yn ei chael hi'n anodd cyfateb i'r math hwn o godiad cyflog i'w staff eu hunain yn seiliedig ar y modelau cymorth ariannol cyfredol i'r sector.
Yr wythnos diwethaf, cynhyrchodd Llywodraeth Cymru ddarn o ymchwil yn manylu ar adolygiad o ryddhad ardrethi busnes ar gyfer eiddo gofal plant. Mae rhyddhad ardrethi busnes yn hanfodol i leoliadau ledled Cymru, gan ei fod yn golygu nad oes rhaid iddynt roi'r bil ar gyfer codiadau ardrethi busnes annisgwyl. Ym mis Ebrill 2019, cafodd cynllun Rhyddhad Ardrethi Busnesau Bach Llywodraeth Cymru ei wella ym mis Ebrill 2019 i ddarparu rhyddhad o 100% i bob safle gofal plant cofrestredig yng Nghymru am gyfnod o dair blynedd. Cafodd hyn ei ymestyn tan fis Mawrth 2025 ym mis Medi 2021 [2]. Mae darparu rhyddhad ardrethi busnes ar gyfer lleoliadau gofal plant yng Nghymru yn hanfodol yn ystod yr argyfwng costau byw presennol, gan ganiatáu i leoliadau ddarparu gofal plant fforddiadwy i'w cymuned.
Yn Lloegr, lle na ddarperir rhyddhad ardrethi busnes, canfod ymchwil gan National Day Nurseries Association (NDNA) fod cyllideb Llywodraeth y DU ym mis Ebrill 2023 wedi achosi cynnydd o 40% mewn biliau ar gyfer meithrinfeydd [3]. Arweiniodd y cynnydd hwn mewn costau at effeithiau negyddol ar gyflogau staff, yn ogystal â faint o arian oedd ei angen ar y lleoliad i'w godi am eu gwasanaethau.
Canfod arolwg yn 2022 a gynhaliwyd gan Blynyddoedd Cynnar Cymru ac ARAD fod 42% o'r staff a adawodd y sector gofal plant wedi gwneud hynny i ddod o hyd i well cyflog mewn sector arall [4], gyda 54% o'r ymatebwyr yn dweud bod y cyflog a gynigir yn rhy isel i ddenu staff newydd [5]. Felly, byddai unrhyw gynnydd mewn costau a achosir gan ddileu rhyddhad ardrethi busnes yn cael effaith drychinebus ar hyfywedd lleoliadau.
Mae cynnal a datblygu gofal plant fforddiadwy digonol i blant a theuluoedd yn hanfodol wrth fynd i'r afael â thlodi a hyrwyddo pwysigrwydd cyfle cyfartal. Bydd dileu'r rhyddhad ardrethi busnes o 100% ond yn gwaethygu anghydraddoldebau presennol, gan orfodi meithrinfeydd i godi mwy am eu gwasanaethau er mwyn cwrdd â chostau ardrethi busnes, gweithred sydd, yn ei dro, yn costio teuluoedd ar incwm is.
Felly, er nad yw staff blynyddoedd cynnar yn elwa ar godiad cyflog y sector cyhoeddus, bydd addewid gan Lywodraeth Cymru i ymestyn rhyddhad ardrethi busnes yn rhyddhad sylweddol i'r sector, mewn cyfnod lle mae ansicrwydd ariannol yn achosi mwy o broblemau nag erioed o'r blaen.
Dywedodd David Goodger, Prif Weithredwr Blynyddoedd Cynnar Cymru:
"Mae rhyddhad ardrethi busnes yn hanfodol i hyfywedd lleoliadau gofal plant yma yng Nghymru. Mae ymchwil bresennol yn dangos bod llawer o leoliadau preifat yn cael trafferth gyda'r argyfwng costau byw presennol, sy'n golygu bod rhyddhad ardrethi busnes yn rhyddhau arian hanfodol gan ganiatáu i leoliadau barhau i dalu eu staff a darparu gwasanaeth hanfodol i'w cymuned leol. Mae sicrhau bod gofal plant ar gael i'r plant a'r teuluoedd mwyaf difreintiedig yn ein cymdeithas ac yn cael mynediad iddo yn hanfodol. Mae hon yn agwedd bwysig ar wireddu strategaeth wrthdlodi Llywodraeth Cymru a hyrwyddo cyfiawnder cymdeithasol."
DIWEDD
[1] https://www.llyw.cymru/prif-weinidog-cymrun-cyhoeddi-cynnydd-cyflog-ir-sector-cyhoeddus
[2] https://www.llyw.cymru/ymestyn-rhyddhad-ardrethi-i-ddarparwyr-gofal-plant-hyd-2025
[3] Childcare crisis: business rates bills shoot up by 40% for nurseries - NDNA
[4] https://cwlwm.org.uk/cy/our-work/reports
[5] https://cwlwm.org.uk/cy/our-work/reports
Blynyddoedd Cynnar Cymru: https://www.earlyyears.wales/cy
Mwy o wybodaeth am ryddhad ardrethi Llywodraeth Cymru: Ymestyn rhyddhad ardrethi i ddarparwyr gofal plant hyd at 2025 | GOV. CYMRU
Ymchwil NDNA: Childcare crisis: business rates bills shoot up by 40% for nurseries - NDNA
Arolwg Blynyddoedd Cynnar Cymru ac ARAD: https://cwlwm.org.uk/cy/our-work/reports
Cynnydd cyflog Llywodraeth Cymru i'r sector cyhoeddus: https://www.llyw.cymru/prif-weinidog-cymrun-cyhoeddi-cynnydd-cyflog-ir-sector-cyhoeddus